İspanyol ortak adı bucardo olarak da bilinen yakın zamanda nesli tükenmiş Pirene dağ keçisi, İber Yarımadası'nda yaşayan dört yaban keçisinden biridir.

Pirene Dağ keçisi nereden ve ne zaman gelmiştir?

Pirene dağ keçisi, Andorra, Fransa ve İspanya'da bir dağ sırası olan Pireneler'e özgüdür. Muhtemelen, çok uzun zaman önce, tüm Pireneler'e ve Cantabrian Sıradağlarının doğu kısmına yayılmış olmalıdır. İspanya'daki özerk Aragon topluluğundaki Huesca eyaletinde Pirene dağ keçisi kayalık, dağlık bir yaşam alanını tercih etmiştir.

Pirene dağ keçisi on dördüncü yüzyılda hâlâ bol miktarda bulunuyordur (1981). Pirene dağ keçisinin nüfusu "yavaş ama sürekli bir zulüm" nedeniyle azaldı (1914-2002) ve on dokuzuncu yüzyılın ortalarında kaybolmuştur. İspanya'daki Pirene nüfusunun sadece yaklaşık 100 kişiden oluştuğu tahmin edilen 20. yüzyılın başından beri durumu kritiktir.

20. yüzyılın başından beri, nüfus hiçbir zaman 40 kişinin üzerine çıkmamıştır. 1940-1952 arasındaki günlük ormancı formları, Pirene dağ keçileriyle her yüz günde bir karşılaştıklarını göstermektedir. 1981'de, nüfus 30 olarak rapor edilmiştir. 1980'lerin sonunda popülasyon büyüklüğünün 6-14 kişi olduğu tahmin edilip, 1987'de son üreme verileri rapor edilmiştir.

Celia adında bir kadın olan en son yaşayan Pirene dağ keçisi, 6 Ocak 2000'de İspanya'daki Ordesa Ulusal Parkı'nda düşmüş bir ağacın altında ölü bulunmuştur. Ülkenin kuzeydoğusundaki Fransız sınırına yakın orman bekçileri 13 yaşındaki kadının kafatasını ezilmiş halde bulmuşlardır.

Pirene Dağ keçisinin tükenme nedeni nelerdir?

Çiftlik hayvanları ve Chamois gibi diğer türlerle iyi rekabet edememe gibi bir dizi hipotez öne sürülmesine rağmen, bu türün neslinin tükenmesinin ardındaki nedenler büyük ölçüde bilinmemektedir.

Evcil hayvancılık, kaçak avlanma, kısırlık, akraba evliliği sorunları; iklim koşullarından yakalanan gıda, enfeksiyon ve hastalıklar gibi problemler neslinin tükenmesinde büyük rol oynamıştır.

WWF İspanya'nın politika sorumlusu Guy Beaufoy'a göre, "Pirene dağ keçisi, İspanyol hükümeti onu kurtarmak için çok geç hareket ettiği için ortadan kayboldu." , onu korumak için  10 kişinin kaldığı bir yönetim planı 1993 yılına kadar uygulamaya konulmadı.". Genel olarak, yok oluşunun Avrupa'nın 21.yüzyıldaki ilk büyük koruma başarısızlığı olduğu söylenebilir.

Koruma Girişimleri : 1918'de, ilk rezerv Ordesa'da, İspanyol Pireneleri'nde oluşturulmuştur. 1950'ler ve 1960'larda, bir ulusal oyun sığınakları ve rezervleri sistemi oluşturularak dağ keçisi stoklarının tanıtılmasına ve yeniden piyasaya sürülmesine izin vererek küresel bir koruma programı başlatılmıştır.

Bu hayvanın 1973'te koruma altında olduğu ilan edilmiştir ve popülasyon Ordesa Ulusal Parkı içinde korunmuştur. Avrupa Birliği Habitatlar Direktifi'nin, yani tehdit altındaki türler için Avrupa çapında yoğun şekilde korunan alanlardan oluşan bir ağ sağlayan 1992 yasasının uygulanması ve daha sıkı gözetilmesi gerekliydi, ancak olması gerektiği gibi uygulanmamıştır.

Pirene Dağ Keçisi, 1996 yılında IUCN tarafından kritik tehlike altında olarak listelenmiştir. İspanyol hükümeti Pirene Dağ Keçisini kurtarmak için çaba sarf etmiş, ancak keçi esaret altında hayatta kalamamıştır. Son erkek 1991'de öldükten sonra, Pirene dişilerini Tortosa ve Beceite Ulusal Av Hayvanları Koruma alanlarındaki diğer erkeklerle melezlemek için çaba gösterilmiştir ancak başarısız olunmuştur.

Pirene Dağ keçisinin klonlanma durumu :

1999 baharında, Aragon bölgesel hükümeti için çalışan İspanyol biyologlar Celia adlı son Pirene dağ keçisini ele geçirmişlerdir. Biyologlar kan, doku (kulağından) ve dışkı örnekleri almıştır. Örnekler, gelecekteki olası klonlama amacıyla Pirene Dağ Keçisinin  hücre çizgisini korumak için alınmıştır.

8 Ekim 2000'de Biotech şirketi Advanced Cell Technology, Inc., İspanyol hükümetinin Advanced Cell Technology (ACT) 'nin diğer bilimsel ortaklarla işbirliği içinde türler arası nükleer transfer klonlama teknolojisini kullanma teklifini kabul ettiğini duyurmuştur. 1999 yılında alınılan doku klonlama için mükemmel örnekler sağlayabilmiştir. ACT, gelecekte klonlanan Pirene Dağ Keçilerinin orijinal yaşam alanlarına geri dönmesi konusunda Aragon hükümeti ile anlaşmıştır.

Temmuz 2003'te, bilim adamları Pirene Dağ Keçisini klonlamak için ilk niyetin başarısız olduğunu açıkladılar. Klonlama projesine iki İspanyol ve bir Fransız olmak üzere üç bilim insanı ekibi katılmıştır. Proje, Aragon Hükümeti Gıda ve Tarım Soruşturması Servisi ve Fransa Ulusal Tarım Araştırma Enstitüsü projede yer alacaktır. Aragon Gıda ve Tarım Araştırma Hizmetinin Hayvansal Üretiminde Teknoloji Birimi (SIA) projesinin yöneticisi ve lideri José Folch, Doku örnekleri almak için son kadın Celia'yı yakalayan bilim adamlarından biridir. Toplam 285 klonlanmış embriyo oluşturuldu ve bunların 54'ü sözde alt türlerden on iki İspanyol dağ keçisine aktarıldı. Ancak, yaklaşık iki ay boyunca sadece iki embriyo gebeliği sürdürdü. Gebelik, Ocak 2003'te kendiliğinden kesilmiştir.

Ocak 2009'da Pirene dağ keçisi, klonlama yoluyla diriltilen ilk soyu tükenmiş hayvan olmuştur. Celia adlı son Pirene dağ keçisinden alınan DNA, evcil keçilerin yumurtalarına nakledilmiştir. Oluşturulan 439 embriyonun 57'si vekil dişi evcil keçilere implante edilmiştir. Embriyoların yalnızca yedisi gebelikle sonuçlandı, ancak keçilerden yalnızca biri dişi bir Pirene dağ keçisi doğurmuştur. Bu yeni doğan dağ keçisi, solunum güçlüğü nedeniyle yedi dakika sonra ölmüştür. DNA'daki kusurlar, akciğerlerinde fiziksel kusurlara neden olmuş olabilir. Bununla birlikte, bu son klonlama girişimi, Celia hücrelerinin yaşayabilir olduğunu ve evcil keçilerin vekil olarak kullanılabileceğini kanıtlamıştır.

Celia'yı klonlama girişimleri büyük bir sorunu vurguladı: Başka bir sağlıklı Pirene dağ keçisi üretmek mümkün olsa bile, birlikte üremek için dişi klondan bir erkek olmayacaktır. Bir çözüm, Celia klonlarını başka bir alt türün erkekleriyle çaprazlamak olabilir, ancak yavru Celia'dan daha az "Pirene dağ keçisi" olacaktır. Daha iddialı bir plan, bir X kromozomunu çıkarmak ve hala var olan başka bir alt türden bir Y kromozomu eklemek ve bir erkek Pirene dağ keçisi oluşturmak olacaktır.

Pirene Dağ keçisi görünüm özellikleri nelerdir?

Bilimsel Adı: Capra pyrenaica pyrenaica

Ortak İsim (ler): Pirene dağ keçisi, Pirene yaban keçisi, bucardo

Temel Hayvan Grubu: Memeli

Kullanım ömrü: 16 yıl

Diyet: Otobur

Habitat: İber Yarımadası, Pireneler dağları

Nüfus: 0

Koruma Durumu: Tükenmiş

Yaz aylarında, erkek keçilerin kısa bir kürkü vardır. Bu kürkün rengi soluk grimsi ve kahverengidir ayrıca keskin siyah lekeler içerir. Kış aylarında daha uzun saçlarını, kısa kalın yün tabakasıyla birleştirerek kalınlaştırır. 

Boynun üzerinde kısa sert bir yeleleri ve yarı sarmal bir bükülmeyi tanımlayan çok büyük, kalın kıvrımlı iki boynuzları vardır. Boynuzlar tipik olarak 78 cm uzunluğundadır.

Fransa, Luchon'daki Musée de Bagnères'deki bir boynuz seti 100 cm uzunluğundadır. Yetişkin erkeklerin vücut uzunlukları 130 cm civarındadır. Ağırlıkları ise 58-68 kg civarındadır.

Dişi dağ keçisi kürkleri daha tutarlı bir şekilde kahverengidir. Yamaları yoktur ve çok kısadır. Erkek keçinin yeleleri dişilerde yoktur.

Pirene Dağ keçisinin üreme ve yavrularının durumu :

Pirene dağ keçisi için kızanlık dönemi Kasım ayının ilk günlerinde olur. Dağ keçisi doğum mevsimi, genellikle dişilerin yavru doğurmak için izole yerler arayışında olduğu Mayıs ayında meydana gelir. Tek doğum en yaygın olanıdır, ancak ara sıra ikiz de olabilir.

Genç pirene keçisi doğumdan sonraki bir gün içinde yürüyebilir. Doğumdan sonra anne ve çocuk dişinin sürüsüne katılır. Çocuklar 8-12 aylıkken annelerinden bağımsız yaşayabilirler ancak 2-3 yaşına kadar cinsel olarak olgunlaşamazlar.

KAYNAKÇA :
I. davidmarinelli.net
II. petermaas.nl
III. thoughtco.com