Badem bitkisinin birçok farklı kullanım alanları (şekerleme, çerezlik, taze badem, kozmetik, ilaç endüstrisi vs.) vardır. Gerek bu açıdan, gerekse içerisindeki besin değerleri nedeniyle pazar potansiyeli fazladır.  Uygun şartlar sağlanırsa, kurulan kontrollü ve bilinçli tesis sayesinde ticari açıdan yüksek gelir getirecek yetiştiricilik yapılır.

Badem Hangi İklim ve Topraklarda Yetiştirilir?

Ilıman, don olaylarının çok sık görülmediği iklimlerde ve pH değeri 6.8 ile 8.5 arasında olan, drenajı iyi olan ve ağır olmayan topraklarda yetiştiriciliği yapılabilir. Ülkemiz için Akdeniz-Ege iklimi, badem tarımı için uygun koşullara sahiptir. Tropik iklimlerde yetiştiriciliğinin yapılamıyor olması, bademin, gelişimini tamamlayabilmesi için az da olsa vernalizasyon (soğuklanma) ihtiyacının olmasından kaynaklanır.   Aynı zamanda odun kısmının belli dereceye kadar kış soğuklarına dayanıklı olduğunu da belirtelim. Kök yapısından kaynaklanan avantajını göz önüne aldığımızda, kurak koşullara adapte olabilen bir yapıdadır. Şöyle bir durum var; yıllık ortalama yağışın yüksek olmasından ziyade bu yağışların düzenli olması, uygun zamanda yağması çok önemlidir. Bilhassa çiçeklenme döneminde nemli koşullar fungal (mantari) hastalıkların gelişmesinde etkilidir. Yetiştiriciliğine geçmeden önce, saçak kök yapısı az olduğu için fidanların yerleri değiştirilecekse dikkat etmek gerekir.

Badem Ağacının Dikim Mesafeleri Nelerdir? Dikkat Edilecek Noktalar Nelerdir?

Badem ağacı, çabuk geliştiği için, sık dikimden kaçınmamız gerekir, bu nedenle en az 5x5 metre aralığında dikilmelidir. Dikim aralığı, iklim, toprak yapısı, sulama koşulları gibi özelliklere bağlıdır. Genelde kare dikim yöntemi kullanılır.

Meyve ağaçları çok yıllık olduğundan dolayı, dikimi yapmadan önce toprağı iyi hazırlamamız gerekir. Toprağı derin bir şekilde süreriz.  Dikim zamanı ise bölgeden bölgeye değişiklik gösterecektir. Kışları soğuk geçmeyen bölgelerde dilim Ocak ayında, soğuk geçen bölgelerde ise Mart ayı gibi yapılabilir. Fidanı dikeceğimiz çukurlar ortalama 70 cm derinliğinde olabilir. Genişliği ise 45x45 cm olacaktır. Fidanlar aşılı olduğu için, dikim sırasında aşı yerlerinin toprağın içinde kalmamasına özen göstermeliyiz.

Badem Ağacının Budama, Gübreleme ve Sulama İşlemleri İçin Neler Söyleyebiliriz?

Gübreleme konusunda sağlıklı bir cevap verebilmemiz için bitkinin ihtiyacı olan besin elementlerinin ne kadarı toprakta bulunuyor, toprakta bulunan besin elementlerinin ne kadarını bitki alabilir, bilmemiz gerekir. En iyi sonucu, yaptıracağımız analizler bize anlatacaktır. Genel bilgi vermek gerekirse dikim öncesi toprağa yanmış çiftlik gübresi karıştırılabilir. Bununla birlikte her dönem azot takviyesi yapılmalıdır.

Badem ağacı, kuraklığa ne kadar dayanıklıdır desek de çoğu bitkide olduğu gibi sulama yapıldığı takdirde verimde yüksek miktarda artış görülecektir.  Yapılacak sulama, bitkinin taç gelişimi, meyvenin kalitesi gibi birçok faktörü olumlu yönde etkileyecektir. Sulama yöntemi olarak tercihen damla sulama önerilir. Böylece hem ülkemizdeki su kaynaklarını bilinçli kullanmış oluruz. Ayrıca ağaç, istediği miktarda suyu maksimum şekilde almış olur.

Diktiğimiz fidanların tepesini 75-80 cm’den vurmamız (kesmemiz) gerekir. Bu döneme takiben yaz budaması ve goble dediğimiz şekilde budama yöntemi yapmalıyız.

Badem Çeşitleri Nelerdir? Hangi Bölgelerde Hangi Çeşit Badem Yetiştirmeliyiz?

Birçok badem çeşidi vardır. Bunlardan, adını sıkça duyduğumuz ve gelecekte adını daha sık duyacağımız çeşitlerden kısaca bahsedelim.

Ferraduel Badem

Anavatanı Fransa’dır. Cristomorto x Ai meleziyle oluşan Ferraduel bademi, genelde tozlayıcı olarak (Özellikle Ferragnes çeşidinin tozlayıcısı) tercih edilen bir çeşittir.

Ferraduel bademini klasik çeşitler ile kıyasladığımızda daha geç çiçek açıyor. Meyvesi uzun ve geniştir. Diş bademi grubundadır, sert kabukludur. İç randıman oranı %26-28 kadardır. Ferraduel bademi, ikiz meyve özelliği (%4 kadar) göstermiyor diyebiliriz. Çoğu bitkide olduğu gibi sulanan bölgelerde daha iyi verime sahiptir. Ağacın gelişimi çok hızlı olduğu için erken meyveye yatar.

Ferragnes Badem

Ülkemizin çoğu bölgesinde görülen Ferragnes badem çeşidi de Ferraduel gibi geç çiçeklenir. Buna bağlı olarak da erken donların yaşandığı yerlerde çoğunlukla bu çeşit tercih edilir. Ağaçlar hızlı geliştikleri için meyvelerini erken vermektedir. Sert kabuklu bir çeşittir. Ferragnes çeşidi badem ağaçlarında sık dallanma görülmez, yabancı döllenen bir çeşittir. Bu nedenle bahçe tesislerinde mutlaka tozlayıcı çeşit bulunması gerekir. Ortalama iç verim oranı %40’tır. Çift meyve oranı ise yok denilecek kadar azdır. 8-10 yaşında olan Ferragnes badem ağaçlarından, optimum koşullarda ağaç başına ortalama 9 kg iç meyve alınması olasıdır.

Lauranne Badem

Lauranne badem fidanı, sert kabuklu badem fidanları arasında verimi iyi olan çeşitlerdendir. Çiçeklenme yoğunluğu çok iyi olup fungal (mantari) hastalıklara en toleranslı çeşitler arasındadır. Kendine verimli bir çeşit olduğu için tozlayıcıya ihtiyacı yoktur, ama tozlayıcı olarak Texas çeşidi kullanılabilir. Çeşitli bilgilendirme yazılarında ikiz meyve oranının %3 ile %10 arasında olduğu belirtiliyor, ikizlik oranının yaklaşık  %5 olduğunu söyleyebiliriz. İç randıman oranı ise ortalama %38 civarıdır. Lauranne badem fidanı çoğu üretici tarafından geleceğin çeşidi olarak görülüyor ve bu nedenle adından daha sık söz ettirecek gibi duruyor. Sebebi ise tozlayıcıya gerçekten gerek duymaması, diğer çeşitlerden daha geç çiçek açması, kabuğunun sert (dolayısı ile kuş zararlarına çok dayanıklı) olması gibi özelliklerden kaynaklanan avantajlara dayanıyor.

Penta ve Makako Badem Çeşitleri

Penta ile Makako badem fidanlarının ikisi de aynı ebeveynlere sahiptir, farkları karşılıklı çaprazlanmalardan kaynaklanır. Penta badem fidanı S5133 x Lauranne melezinden, Makako badem fidanı ise Lauranne x S5133 melezinden elde ediliyor. Bu iki badem de ekstra geç çiçek açan çeşitlerdendir. İki badem çeşidinin de dallanmaları dengeli olduğu için budanması kolaydır. Yapılan analiz ve araştırmalara dayanarak Penta ve Makako badem fidanı çeşitlerinde yüksek şeker ve yağ içeriği olduğunu söyleylebiliriz. Makako badem fidanı çeşidi, %4.34 oranında şeker ve %57.68 oranında da yağı; Penta ise %4.43 oranında şeker ve %55.73 oranında yağı bünyesinde barındırıyor. Bu rakamlar bize, iki çeşidin de (Makako biraz daha fazla) bademlerin tatlı ve lezzetli olduğunu gösterir. Çekirdek büyüklüklerini kıyaslayacak olursak Makako badem fidanı, Penta’ya göre daha büyüktür ve ortalama 1.2 g kadardır. Geleneksel dikimlerde kuvvetli anaçların kullanılmasını önerdiğimizden ötürü Makako badem çeşidi biraz daha güçlüdür diyebiliriz. Makako badem fidanını Penta’dan ayıran diğer bir özellik ise olgunlaşma süreleridir. Makako badem fidanının olgunlaşması Ferragnes ile aynı zamana tekabül ettiğini söyleyebiliriz. Penta çeşidi ise Ferragnes çeşidinden 10 gün önce olgunlaşıyor.

Marinada Badem

Marinada, 1994 yılında yapılan Lauranne ve Glorieta melezinden elde edilir ve oldukça verimli bir çeşittir. Marinada badem fidanı, yoğun yerleşimler için kullanılması tavsiye edilen alternatif badem çeşitleri arasındadır. Ferragnes’ten 4-8 gün sonra çiçek açar. Yarı bodur bir yapıya sahiptir. Şekil vermesi yani budanması oldukça kolay bir çeşittir. Marinada badem fidanı, her türlü kullanım alanları için önerilir.

Kanser olarak adlandırdığımız fungal hastalıklardan “fusicoccum” a karşı toleranslı çeşitlerdendir. Kendine tam verimli, yani tozlayıcı istemeyen bademlerdendir denilse de tozlayıcı olarak,1.7 gram iç ağırlığı, iç randımanı %32 olan, ikiz iç oranı neredeyse olmayan (%0.3) ve geç çiçek açma özelliği ile bilinen “Tarraco” çeşidi kullanılabilir.

Tüm okurlarımıza teşekkür eder, bereketli günler dileriz!