Hayvancılık sektörünün en önemli konularından birisi de sürü ya da işletmeler için ideal performans ve verim özelliklerine sahip damızlık hayvan seçimini yapmaktır. Damızlık hayvan seçerken bazı belli başlı kriterler göz önünde bulundurulursa sürü ve işletme karlılıklarında da artış sağlanabilir; dolayısıyla amaçlar doğrultusunda yüksek verim özelliklerine sahip hayvanlar seçildiğinde bu hayvanların kendi genetik özelliklerini yavrularına aktarmalarıyla beraber sürü ve işletmelere ekonomik olarak fayda sağlanabilir. 

 İçinde bulunduğumuz çağda günden güne hızla gelişen teknolojiler ve yapılan bilimsel araştırmalar sayesinde damızlık hayvanların performans ve verim özellikleri de daha kolay ve doğru şekilde belirlenebilmektedir. Özellikle de suni tohumlama için seçilecek boğa adaylarının spermaları detaylı şekilde muayene edilerek, spermaların gerçekleştirilmesi planlanan hedeflere uygunluğu mutlaka kontrol edilmelidir.

Pedigri (Soyağacı) nedir? 

Resmi Holstein Pedigrileri ya da orijinal ismiyle Official Holstein Pedigrees, çeşitli özellikleri verilen hayvanların atalarını, performanslarını ve genetik bilgilerini bizlere toplu şekilde ve tek bir belgeye sığdırılmış olarak sunan kaynaklardır. 

 En temel tanımıyla pedigri yani soyağacı, bir hayvanın soyunun yani aynı atadan gelen ve biyolojik özellikleri kuşaktan kuşağa aktarılan bireylerin kaydının standart bir formatta sunulan halidir. Hayvanın atası olan baba hakkında bilgiler, soyağacının üst yarısında ''baba tarafı'' olarak da nitelendirebileceğimiz kısımda listelenmiştir. Hayvanın annesi hakkındaki bilgiler de soyağacının alt yarısında ''anne tarafı'' olarak bilinen yer almaktadır.

Pedigriler (Soyağaçları) ne işimize yarar?

İster çiftleştirme ya da tohumlama için hangi boğayı seçeceğinize karar vermeye çalışıyor olun, ister sürünüze ya da işletmenize yeni bir hayvan dahil etmeyi düşünüyor olun, soyağacı dökümanları bize hayvanlar hakkında ihtiyacımız olan bilgileri detaylı şekilde sunar.

Soyağaçları sayesinde hayvanların performans ve genetik bilgileri gibi önemli bilgiler tek bir sayfa ile elimizin altında bulunabilmektedir. Sonuçta her bir hayvanın özellikleri farklı farklıdır ve bu özellikler tek bir doküman ile aynı biçim ve düzende verildiğinde hayvanları ve her birinin kendine has özelliklerini birbirleriyle rahat ve kolay bir şekilde kıyaslayabiliriz. Aynı zamanda birden fazla neslin/jenerasyonun bilgisini bize sunar ve kaydı yapılmış olan hayvanların çeşitli bilgilerine erişmemize olanak tanır. 

Pedigriler (Soyağaçları) hangi amaç için kullanılır?

Bir hayvan satın alırken, farklı insanlar hedeflerinin ne olduğuna bağlı olarak, bir soyağacında aradıkları özelliklere yönelik olarak farklı faktörlere dikkat edeceklerdir. 

Örneğin, sütçülük yeteneği olarak üstün özelliklere sahip bir inek arayan kişi, hayvanın tüm üretim özelliklerinin yanısıra özellikle pedigrideki TPI değeri, PTA süt, PTA yağ ve PTA protein değerlerine dikkat etmelidir.

Bu konudaki örnekleri çoğaltabiliriz ancak hepsi için ortak olarak söyleyebileceğimiz şey baba ve annenin genetik özelliklerini aktarma yeteneğini ölçen soyağacı değerlerinin doğacak buzağının gelecekteki performansını tahmin etmemize de yardımcı olacağıdır.

Sürünüz ya da işletmeniz için ideal olan hayvanı aramaya başlamadan önce, o hayvanda bulunması gereken en önemli özelliğin ne olduğunu bilmeniz sizin için en önemli şeydir. 

Pedigriler aynı zamanda sürünüz içerisinde akrabalı yetiştirmeyi önleyerek çiftleştirme konusunda ideal kararları vermenizi sağlar.

Hayvanların hangi atadan ve ailden geldiğinin yanısıra genetik üstünlük ve zayıflıklarını da size sunarak büyük resmi görmenizi sağlar

Bir Pedigri’nin (Soyağacı’nın) Bölümleri Nelerdir?

1) 100% Registered Holstein Ancestry

Soyağacı verilmiş olan hayvanın ebeveynlerinin yüzde kaçının kaydının bulunduğunu gösterir. Değeri 0 ila 100 arasında değişebilir. Hayvanın ebeveynlerinin tamamının kayıtlı olması, güvenilirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.

2) Miss Mark Maui

    USA 14763520 100%RHA-NA

    6-05 95 EEEEE 2E                       DOM

Sırasıyla hayvanın ismi, menşe ülkesi, kulak numarası, %RHA yani ebeveynlerinin yüzde kaçının kayıtlı olduğu ve genetik bir kodunun bulunup bulunmadığını belirtmektedir. En alt satırda belirtilen EEEEE değeri, hayvanın 5 kez farklı dönemlerde değerlendirilmiş ve Excellent yani üstün özellikte olduğunu göstermektedir. En sağdaki DOM kısaltması ise ‘’Dam of Merit’’ yani özellikleri verilen hayvanın annesinin de üstün damızlık değerinde olduğunu göstermektedir. 

3) TPI (Total Performance Index= Toplam Performans/Verim Endeksi)

     PTPI (Pedigree Total Performance Index= Soyağacı Total Performans Endeksi)

     CPI (Cow Total Performance Index= İnek Toplam Performans    Endeksi)

     GTPI (Genomic Total Performance Index= Genetik olarak test edilmiş toplam performans endeksi)

TPI yani Toplam Performans/Verim Endeksi, hayvanın ismi ile aynı hizada bulunan ve aslında tüm soyağacının özetini gösteren nitelikteki sayısal değerdir. TPI için 2000’den daha az olan değerler çoğunlukla tercih edilmez ve bir hayvanın TPI değerinin 2000’in altında olması da istenmez. Aynı zamanda bu değer sayısal olarak ne kadar yüksek olursa o kadar iyidir. Bunlara ek olarak soyağaçlarında PTPI, CTPI ve GTPI olarak farklı TPI tipleri görmemiz de mümkündür. 

4) Soyağacı bilgilerinin bulunduğu sayfanın sağ üst köşesinde ise hayvan sahibinin bilgileri ve hayvanın doğum tarihi yer alır. Aynı zamanda hayvanın dişi mi yoksa erkek mi olduğu yani cinsiyeti ve hayvanın hangi grup/ahırda bulunduğu ya da suni tohumlamada kullanılacak boğaların kısa adları da bu bölümde belirtilir. 

5) Predicted Transmitting Ability (PTA)= Önceden Tahmin Edilen Aktarma Yeteneği

PTA Milk (lbs)= Önceden Tahmin Edilen Aktarma Yeteneği Süt (libre)

PTA Protein (lbs)= Önceden Tahmin Edilen Aktarma Yeteneği Protein (libre)

PTA Protein (%)= Önceden Tahmin Edilen Aktarma Yeteneği Protein (yüzde)

PTA Fat (lbs)= Önceden Tahmin Edilen Aktarma Yeteneği Yağ (libre)

PTA Fat (%)= Önceden Tahmin Edilen Aktarma Yeteneği Yağ (yüzde)

PTA yani Önceden Tahmin Edilen Aktarma Yeteneği, bir hayvanın kendi yavrularına aktaracağı genetik üstünlük ya da düşüklüğün tahmini değerini belirtmektedir. PTA değeri, hem dişi hem de erkek hayvanlar için kullanılabilir.

Soyağacı belgesinde hayvanın kimlik ve sınıflandırma bilgilerini PTA bilgileri takip eder. PTA'lar, belirli bir üretim veya tip özelliği için bir hayvanın yavrularına aktarması beklenen genetik üstünlük veya düşüklük seviyesini ifade eder. Bu değerler, hayvanları genetik değerlerine göre sıralamak için kullanılır.

6) Üretim Bilgileri 

Dişi hayvanlar için, genetik kayıtların akabinde hayvanın üretim bilgileri ile ilgili değerlerin yer aldığı bilgiler verilir.

Fotoğrafta da görmüş olduğunuz her bir sütunda soldan sağa doğru olacak şekilde hayvanın; buzağılama yaşı, gün içinde kaç kez sağıldığı, kayıtların kaç gün süre boyunca toplandığı, verdiği süt miktarı, DCRM (Data Collection Rating for milk= süt için veri toplama derecelendirmesi), yağ oranı, yağ (pound), protein oranı, protein (pound) ve DCRC (Data Collection Rating for componenets= süt bileşenleri için veri toplama derecelendirmesi) verilerine ait bilgileri görüyoruz. Aynı zamanda eğer bir inek yaşamı boyunca 100.000 pound'tan (45359.24 kg'dan) fazla süt ürettiğinde, soy ağacında toplam ürettiği sütün bilgisi de (LIFE) yer alır.

7) ALL -AMERICAN JR 2Y HEIFER 1994

     1st MID-W SPR NAT CHAMP BRED & OWNED 1998

     1st MID-W SPR NAT 6Y+ & RES SR CH 1998

     1st SPRG NAT/WI JR 3Y COW 1995

Bu bölümde hayvanın yarışmalarda/gösterilerde almış olduğu dereceler gösterilmektedir. Dişi hayvanlara ait yarışma kayıtları üretim kayıtlarının altında bulunmaktadır; Ulusal Holstein Yarışma ya da şovlarında 1., 2. ve 3.lük derecesi alan hayvanlar veritabanına eklenmektedir. All-American, Reserve All-American ve Mansiyon All-American kazananları da veritabanına dahil edilmiştir.

Tüm bu karmaşık gibi gözüken bilgileri de göz önünde bulundurduğumuzda, hayvanları damızlık olarak kullanabilmek için süt, et ve döl verimi özelliklerinin iyi olması gerektiğini hepimiz biliyoruz. Yetiştiricilerimizin damızlık hayvan seçimi yaparken dikkat etmeleri gereken en önemli noktanın hayvandan almak istedikleri verim doğrultusunda bir seçim yapmaları gerektiğini unutmayalım. Bu özelliklere ek olarak aynı zamanda hayvanın dış görünüşü ve vücut kondisyonunun da önemli olduğunu damızlık seçimi yaparken göz önünde bulundurmayı ihmal etmeyelim.

Yararlanılan kaynaklar:

dodge.extension.wisc.edu

holsteinfoundation.org

holsteinusa.com

atafenblog.com

dergipark.org.tr