Kanatlılarda Beslenmeye Bağlı Hastalıkların Önemi Nedir?

Kanatlı hayvanların beslenmesi kanatlı yetiştriciliğinde en önemli noktalardan biridir; çünkü kanatlılarda beslenmenin 3 önemli rolü vardır. Bunlardan ilki direk beslenme yetersizliğine bağlı bağışıklık yetersizliği şekillenmesi ile hayvanın hastalıklara açık hale gelmesi ve bunun sonucunda gelişen hastalıklardır. İkincisi beslenme yetersizliğinden dolayı gelişen hastalıklardır. Üçüncüsü ise hayvanda beslenme bozukluğuna bağlı gelişen üreme, gelişme ve metabolik faaliyetlerde yetersizliklerdir. Bu 3 faktör bize karlı ve sağlıklı hayvan yetiştirmek için beslenmenin ne kadar önemli ve gerekli olduğunu gösteriyor.

Kanatlı hayvan yetiştiriciliğinde hastalığa yakalanan hayvanları iyileştirmeden ziyade hayvanları hastalıklardan korumak ve yakalandıklarında hafif atlatmalarını sağlamak kazançlı ve sağlıklı gıda üretimi için temel prensiptir. Bu yüzden kanatlıların doğru ve dengeli beslenmesi, biyogüvenlik ve aşı yetiştiricilikte olmazsa olmazdır.

Kanatlılarda Beslenme Bozukluğuna Bağlı Gelişen Hastalıklar Nelerdir?

• Kafes yorgunluğu,
• Kanibalismus,
• Karaciğer yağlanması,
• Gut,
• Perozis Gizzard (taşlık) erezyonu,
• Çatlama hastalığı,
• Çiğ yem atma sendromu,
• Gut Hastalığı.

Kanatlılarda Gut Hastalığı Nedir?

Gut hastalığı insanlarda, tavuklarda ve hindilerde görülen genellikle erişkin hayvanlarda kan ürik asit (diyetteki proteinlerin parçalanması ile oluşan ve genellikle idrarla atılan ürün) miktarının artmasına bağlı olarak iç organlar etrafında ve eklem yerlerinde ürat kristalleri (tuz serpilmiş gibi) birikmesiyle karakterizedir. Gut hastalığının nedeni tam bilinmemekle birlikte hastalığın enfeksiyöz kaynaklı olmadığı bilinmektedir ve genellikle beslenme bozuklukları sonucu ortaya çıkan metabolizma hastalığıdır diyebiliriz. Gut hastalığı hayvandan hayvana bulaşmamaktadır; fakat hastalık sürecinde gelişen ikincil enfeksiyon bulaşıcı ise onlar bulaşabilmektedir. Gut hastalığı genellikle yavaş ilerler ve sürüde ortaya çıkana kadar anlaşılması zordur.

Kanatlılarda Gut Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

• Yüksek protein oranı içeren rasyonla besleme,
• Sodyum bikarbonat intoksikasyonu,
• Rasyonda A vitamini yetersizliği,
• Böbrek hasarları (mavi ibik hastalığı),
• Yüksek D vitamini,
• Hayvanların özellikle yaz aylarında yeterli suya ulaşamaması,
• Genç hayvanlara iri taneli kalsiyum verilmesi,
• Enfeksiyonlar (bronşit, avian nephritis virus),
• Toksinler (sitrinin, okratoksin vb),
• Antibiyotikler,
• Dezenfektanlar (yanlış kullanılan bazı dezenfektanlar),
• Kimyasallar,
• Rasyonda yüksek tuz oranı.

Kanatlılarda Gut Hastalığının Klinik Bulguları Nelerdir?

Gut hastalığının 2 formu vardır. Bunlar;

Viseral form:

• Artiküler forma göre daha sık görülür.
• İç organlarda(böbrek, kalp, karaciğer) ürik asit kristali birikimi ile karakterizedir.
• Ölümlere neden olmaktadır.
• İshal ve bitkinlik olur.
• Civcivlerde yem tüketimi azalır.
• Tavukların ibiği mavimsi renk alır.

Artiküler form:

• Kronik seyirlidir.
• Bacak ve kanat eklemlerinde sert ya da yumuşak, ağrılı, fındık büyüklüğünde olabilen şişkinliklerle karakterizedir.
• Tavuklar topallayarak yürürler.
• Eklemlerdeki şişliklerin açılmasına(açıldığında beyaz ürat kristalleri görülür) bağlı yaralar oluşur.
• Böbrekler büyümüştür.

Kanatlılarda Gut Hastalığına Karşı Ne Gibi Önlemler Alınabilir?

Yemin protein oranını bilinçli ve ve diğer şartlarıda göz önünde bulundurarak düşürmek gerekir.

Yemlere A vitamini ilavesi yapmak hastalığın çıkışını önler ve iyileşmeye yardımcı olur.

Tavuklar susuz kalmamalıdır.

Yemin tuz miktarı çok iyi ayarlanmalıdır.

Kanatlılarda Perozis Hastalığı Nedir?

Perozis kanatlılarda eğilmiş, kıvrılmış, kavislenmiş bacaklar ile karakterize topuk ekleminde oluşan bir deformasyondur.

Perozisin Beslenmeye Bağlı Nedenleri Nelerdir ?

• Manganez eksikliği (ya da dolaylı olarak yüksek kalsiyum düşük fosfor kullanımı da tetikleyebilir),
• Çinko yetersizliği,
• B12 , biyotin, folik asit gibi gibi vitaminlerin eksikliği,
• Kolin yetersizliği,
• Niasin ve pridoxin yetersizliği.

Kanatlılarda Taşlık (gizzard) Erezyonu Nedir?

Civcivlerde özellikle broilerlerde taşlıkta erezyon, kanama ve bazende ülserlerle karakterize önemli ekonomik kayıplara neden olan bir hastalıktır.

Kanatlılarda Taşlık (gizzard) Erezyonu Nedenleri Nelerdir?

• Bakteriler,
• Virüsler (avian influenza, gumboro),
• Mikotoksinler,
• Enfeksiyöz olmayan nedenler (hemorojik sendrom, balık unundaki histamin, yemin fiziksel yapısı),
• Vitamin ve mineral eksiklikleri (vitamin E, B6 , çinko, bakır, selenyum, kurşun, civa),
• Mayalar,
• Parazitler.

Kanatlılarda Çatlama Hastalığı Nedir?

Çatlama hastalığı broilerlara özgü bir hastalıktır. Hastalık sürüde en gelişmiş ve sağlıklı hayvanların aniden ölmesi ile karakterizedir. Hastalığın yalnız broylerler de görülmesi genetik bir temele dayandığını gösterir; fakat genetik faktörler dışında etkili olan sebepleride vardır.

Kanatlılarda Çatlama Hastalığının Nedenleri Nedir?

• Genetik aktarım,
• Şiddetli stres,
• Aşırı yağlanma,
• Yüksek ses,
• Kümesin çok aydınlık olması,
• Sodyum, potasyum ve klor iyonlarının arasındaki dengesizliğe bağlı oluşan kalp hasarı,
• Boilerlerin gelişmesiyle orantılı olacak şekilde beslenmemesi (biotin, vitamin E eksikliği).

Kanatlılarda Beslenmeye Bağlı Hastalık Oluşumunda Vitaminler ve Minerallerin Rolü Nedir?

Kanatlılarda (memeli hayvanlarda olduğu gibi) eksikliği bağışıklık sistemine zarar vererek enfeksiyon riskini artıran vitamin ve mineraller vardır. Bunlar ;

• Lineloik asit, 
• Vitamn A,
• Vitamin E,
• Demir,
• Selenyum,
• B grubu vitaminleridir.

Yukarıda saydığımız her bir vitamin ve mineralin hastalıklara karşı korumada farklı bir görevi vardır. Mesela A vitamini eksikliği enfeksiyöz etkenlere karşı üretilen antikorların azalmasına neden olur ve tavuklar doğal olarak enfeksiyonlara açık hale gelir. Ayrıca deneysel olarak yapılan çalışmalarda A vitamini eksiği olan tavukların new castle hastalığına bağlı ölümlerde artış olduğu gözlenmiştir.

Vitamin E ve selenyum ise kanatlılarda bursa fabricius gelişimi için yani dolaylı olarak da bağışıklığın gelişmesi için rol oynarlar ve eksikliklerinde bura fabrisius, dalak ve timus bezinde yeterli gelişme şekillenmez.

Birkaç örnekle vitamin ve minerallerin kanatlı beslemede temel taş olduğunu yansıtmaya çalıştım; fakat burada dikkat çektiğim nokta vitamin ve minerallerin eksik olmamasıdır. Bilinçsizce fazla kullanımı değildir; çünkü bilinçsizce fazla kullanımında zararları vardır. Buna da örnek verecek olursak, rasyonda yüksek miktarda A vitamini varlığı vitamin E’ nin emilimini azaltır ve bu da istemediğimiz bir durumdur. Sonuç olarak eksikliği kanatlılar için büyük problem olan vitamin ve minerallerin fazlası da büyük problemdir. Bundan dolayı dengeli ve hayvanın durumuna göre rasyon hazırlanmalıdır ki bağışıklığı güçlü, verimi yüksek ve sağlıklı kanatlılar yetiştirelim.