Kanatlılarda Newcastle Hastalığı Nedir?

Newcastle, kanatlıların ( tavuk, hindi, kaz, ördek, sülün, güvercin, serçe, yabani kuşlar ve bunlara ek 200 kanatlı türü) solunum, sindirim ve sinir sisteminde bozukluklara sebep olan yüksek bulaşıcılığa sahip öldürücü viral bir hastalığıdır. Newcastle hastalığı ülkemizde ve dünyada oldukça yaygındır ve işletmeye verdiği ekonomik zarar oldukça fazladır. Kanatlı işletmelerini tehdit eden hastalıklar arasında başı çeken hastalıklardan birisidir. Bunların yanı sıra newcastle hastalığı zoonoz karakterdedir yani hayvandan insana bulaşarak insanlarda hastalığa neden olmaktadır. 

Ülkemizde ve dünyadaki birçok ülkede ihbari mecburi hastalıklar listesinde yer alır.

Kanatlılarda Newcastle Hastalığının Özelliği Nedir?

Newcastle hastalığına myxoviruslardan paramyxovirus (PMV-1) neden olmaktadır. Bu virüsün çevre koşullarına duyarlı oluşu, bulaşma ve yayılmasının birçok yolla olabildiği için çok kolay ve hızlı oluşu hastalıkla savaşma ve kontrol konusunda kanatlı yetiştiricileri ve veteriner hekimleri oldukça zorlamaktadır.

Newcastle hastalığının birçok klinik formu vardır ve bunlar arasında hafif enfeksiyona neden olanlar da vardır fakat o forma yakalanan hayvanlarda bile gelişme geriliği, yumurtacı tavuklarda yumurta veriminde azalma, yemden yararlanma oranında düşüş ve kuluçka randımanında azalmalara sebep olmaktadır. Bu yüzden newcastle kanatlı yetiştiriciliğinde ciddi ekonomik kayıpların en önemli nedenlerinden biridir.

Ülkemizde genellikle daha öldürücü formları gözükmektedir ki buda zayıf formuna göre ekonomik kaybın dahada fazla olmasına neden olmaktadır. Hastalığa kanatlılar arasında en duyarlı olan tür tavuklardır ve tavuklar arasındada genç tavuklar yaşlılara göre daha fazla etkilenirler. Klinik bulgular ise tavuğun bağışıklık durumu, aşılı olup olmaması, yaşı, çevresel faktörler, diğer enfeksiyonların gelişmesi, virüsün gücü gibi birçok faktöre bağlı olarak değişmektedir.

Kanatlılarda Newcastle Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Newcastle hastalığı başta solunum sistemi olmak üzere sindirim sistemi, deri ve gözden bulaşmaktadır. Virüsün vücuttan dışarı saçılması ise; dışkı, solunum yolu ve yumurta ile olmaktadır. Virüsün vücuttan birçok saçılım yolu ve vücuda birçok giriş yolunun olması bulaşmayı hızlı yapan en önemli faktördür ve ayrıca virüsün çevreye çok dayanıklı olduğunu düşünürsek bulaşma kaçınılmaz olmaktadır. Ayrıca işletmede strese neden olan faktörlerin varlığı, gizli enfekte taşıyıcı hayvan oluşu koruyucu önlemlerin ihmali, sürüde hastalığa karşı oluşan bağışıklığın yeterli olmaması gibi faktörlerinde etkilenmesi hem bulaşma oranını hem de ekonomik zararın boyutunu artırmaktadır. Bunların yanı sıra bulaşmada etkili başka faktörler de vardır. Bulaşmada etkili olan diğer faktörlere bakacak olursak onlar ise;

• Enfekte yabani kuşlar,
• Kontamine olmuş yem ve su,
• Sokucu sinekler,
• Kemiriciler,
• Kontamine işletme malzemeleri,
• İşletme çalışanları,
• Giysiler,
• Transfer araçları,
• Havalandırma bacasındaki tozlar,
• İşletmede virüs taşıyan hayvan varlığı.

Kanatlılarda Newcastle Hastalığının Klinik Bulguları Nelerdir?

Hastalığın inkübasyon süresi ( hastalık etkeninin vücuda girişi ile klinik belirti göstermesi arasında geçen süre) 2-15 gün arasında değişmektedir ve hastalık alınan virüsün suşuna, kümesteki amonyak miktarı, kümesin sıcak ve soğuk oluşu, hayvanın yaşı ve bağışıklığına ve etkenin vücuda giriş yoluna göre klinik bulgular değişmektedir ya da klinik bulgu göstermemektedir. Hastalığın klinik bulgularına bakacak olursak;

1) Asemptomatik form:

Klinik bulgu göstermediği için en tehlikeli formlardan bir tanesidir. Enfekte olan hayvan hem virüsü yayar ve hem de klinik bulgu göstermez bu hayvanlar adeta canlı bomba gibidir. Ayrıca bu virüs suşları aşılamada kullanılmaktadır.

2) Mezojenik form :

Orta derece tehlikeli formudur. Solunum problemleri, sinirsel bulgular, yumurta üzerinde dışkı gibi bulguları vardır.

3) Velojenik form:

Ölüm oranının en yüksek olduğu formdur ve klinik bulgular şiddetlidir.

a) Pneumotropik virüs(solunum sistemine yerleşen)

b) Nöyrotropik virüd(sinir sistemine yerleşen)

c) Visserotropik virüs( sindirim sistemi ve tüm iç organları etkileyen)

Newcastle hastalığı virüsünün klinik formlarında genel ayrım yukarıdaki gibi olmakla birlikte görülen klinik bulgular genel olarak:

• Durgunluk
• İştahsızlık
• Zayıflama
• Kabarık tüyler
• İshal
• Hızlı solunum
• Yumurta veriminde azalma
• Hırıltılı solunum
• Başın sağa-sola ve yukarı-aşağı inmesi
• Tikler
• Tortikolis
• Kanatlarda düşme
• Bacaklarda felçler
• Yumurta iç ve dış kalitesinde bozulma
• Öksürük
• Tıksırık
• Burun ve göz akıntısı

Kanatlılarda Newcastle Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis içn hasta hayvanlardan yeterli sayıda laboratuvara gönderilir. Serolojik ve virolojik testler, klinik bulgular ve otopsi bulguları bizi teşhise götürür.

Kanatlılarda Newcastle Hastalığının Otopsi Bulguları Nelerdir?

• Bezsel mide ve bağırsaklarda kanama
• Solunum sistemi mukozasında kızarıklık ve kanlı mukoid salgı
• Bağırsaklarda ülserler
• Lenf yumrularında kanama
• Yumurta folikülünde kanama
• Kalp kasında kanama

Kanatlılarda Newcastle Hastalığının Tedavisi Var Mıdır?

Kanatlılarda newcastle hastalığının sebebi bir virüs olduğu için tedavisi bulunmamaktadır ama hastalık diğer bakteriyel etkenlerinde hastalık oluşturmasına olanak sağladığı için bakteriyel enfeksiyonları önlemek için antibiyotik kullanılır. Hastalığın etkisini hayvanlarda azaltmak için ise destekleyici ürünlere başvurulur. Bu ürünler genelde solunum sistemini rahatlatmaya yöneliktir.

Kanatlılarda Newcastle Hastalığıyla Karışan Hastalıklar Nelerdir?

• Enfeksiyöz bronşitis
• Avian influenza
• Egg drop sendrom
• Enfeksiyöz laryngotracheaitis
• Avian metopneumovirüs enfeksiyonu
• Kronik solunum yolu enfeksiyonu ( CRD)
• Enfeksiyöz koriza
• Avian kolera
• Ornitobacterium rhinotracheatitis

Kanatlıları Newcastle Hastalığından Korumak İçin Ne Yapmalıyız?

Newcastle hastalığından korunmada olmazsa olmazlar biyogüvenlik ve aşıdır. Biyogüvenlikte esas olan hastalığın işletmeye herhangi bir yolla girmesinin ve işletmedeki hastalığında dışarı çıkmasını engellemektir. Burada insan ve hayvan hareketleri, çalışan kıyafetleri, malzemelerin dezenfeksiyonu, yabani kuş, haşere ve kemirici mücadelesi ve kritik noktalardır ve bu kontrol programı bir zincirin halkaları şeklindedir bu yüzden halkanın birinin eksik oluşu ya da kopması tüm korumayı başarısız kılmaktadır.

Newcastle çıkan işletmelerdeki ise Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın newcastle yönetmeliğine göre hareket edilir.

Kanatlılarda Newcastle Hastalığı İnsanlara Bulaşır mı?

Newcastle insanlara bulaşan bir hastalıktır. İnsanlarda keratokonjiktivits ve gribal enfeksiyona neden olur.

Kanatlılara Newcastle Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Newcastle hastalığının önlenmesinde aşı büyük öneme sahiptir. İşletmenin bulunduğu sınırlarda görülen virüs suşları en öenmli kriterlerden biri olmaktadır. Etkin ve doğru aşılama programı veteriner hekimlerce ayarlanmalıdır çünkü kullanılacak aşı işletmenin bulunduğu bölge ve işletmedeki hayvanlara bağlı olarak seçilmelidir ve  aşıda tercih edilecek uygulama metodları ve aşı türü vardır ve bunlarda işletmeye göre karar vermek gerekir. Bunlara ek olarak ülkede ve bölgede bulunan virüslere göre aşı seçimi, aşının uygulama yolu ve  uygulama zamanı aşının koruyucu etkinliği açısından son derece önemlidir. Bu yüzden program durum ve şartlara göre veteriner hekimlerce ayarlanmalıdır.